Έρευνα
ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
Β) ΑΡΘΡΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ
1.
“Ψυχολογικά γεγονότα
και σώμα: Η περίπτωση της επί σκηνής δράσης του ηθοποιού”
Ανακοίνωση στο συμπόσιο Από τη σημείωση
της γραφής στην εικόνα της Σκηνής που διοργάνωσε το ΚΕΝΤΡΟ ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ
ΘΕΑΤΡΟΥ σε συνεργασία με το Τμήμα
Θεατρικών Σπουδών του Π.Α. στη ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ - 31/5/2008. Yπό δημοσίευση στο
περιοδικό Θεατρογραφίες, τεύχος 15, Νοέμβριος 2008
Περίληψη: Επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο
της σκηνικής δράσης του ηθοποιού ως ενός παραδείγματος ανθρώπινης πράξης, μέσω
της σχέσης σώματος – ψυχής και μάλιστα εφαρμόζοντας πρόσφατα συμπεράσματα της φιλοσοφίας του νου
και της γλώσσας. Η απόπειρά μας εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των
ανθρωπολογικοφιλοσοφικών προσεγγίσεων της τέχνης με αφετηρία τη νιτσεϊκή
διανόηση, αλλά φιλοδοξεί να διαγράψει μια ιδιαίτερη και διαφορετική προσέγγιση,
επιχειρώντας μια σύνδεση ανάμεσα στη γλωσσική φιλοσοφία (Wittgenstein, Quine,
Davidson) και στην αριστοτελική πρακτική φιλοσοφία (Putnam, Nussbaum, Anscombe).
Στο υπόβαθρο της προσέγγισής μας, ο ηθοποιός ως δράστης δεν θεωρείται ως ένα ον
αποτελούμενο από υποστάσεις – ουσίες ή όψεις, σώμα, ψυχή, ύλη, πνεύμα, αλλά ως
ένα σύνθετο ψυχο-νοητικό όλο που χαρακτηρίζεται κυρίως από την ηθικοπρακτική
του δραστηριότητα. Απομακρυνόμαστε έτσι από το «δυιστικό πνεύμα» της
Καρτεσιανής παράδοσης, αλλά και το μεταφυσικό «πνεύμα» της φιλοσοφικής
ανθρωπολογίας– και ευρισκόμενοι πιο κοντά στο αριστοτελικό/ βιτκενσταϊνικό
πρότυπο – αναφερόμαστε σε σύγχρονες εξελίξεις που προκύπτουν από τη φιλοσοφία
της γλώσσας και του νου (Επισυνάπτεται)
2. “Apollonian and Dionysian Catharsis: On
the diachronic aspect of ancient Greek dance culture” εις Abstracts of the 20th World
Congress on Dance Research,
Αθήνα, 2006 (ηλεκτρονική έκδοση)
Περίληψη: Η θεραπευτική λειτουργία του χορού και
του δράματος στον αρχαίο ελληνικό κόσμο είναι εμφανής και ευρέως αναγνωρισμένη.
Η Απολλώνια ορθολογικότητα και το Διονυσιακό εξώλογο στοιχείο – ως πλευρές της
ίδιας πρωταρχικής ανθρώπινης κατάστασης – λειτουργούν συμπληρωματικά
εφαρμόζοντας την εναλλαγή της τάξης και πειθαρχίας με την εκφραστικότητα και
εκστατική ελευθερία. Το διονυσιακό στοιχείο της κίνησης ιδιαίτερα είναι
θεραπευτικό τόσο λόγω των ψυχολογικών και βιολογικών του λειτουργιών και
επιδράσεων, όσο και των κοινωνικοπολιτικών του διαστάσεων. Διαπιστώνουμε την
θεραπευτικότητα του χορού με τη διερεύνηση των απόψεων που αποδίδονται στους
αρχαίους Έλληνες συγγραφείς μέχρι την πρώιμη αρχαιότητα, σε παραλληλισμό με τις
κοινωνικές, εκπαιδευτικές και πολιτικές χρήσεις του χορού κατά την περίοδο
αυτή. Το γεγονός ότι οι χοροί είχαν θρησκευτικό και κοινωνικό χαρακτήρα πρέπει
να θεωρηθεί ουσιώδες στοιχείο του νοήματός τους και όχι περιορισμός στο να
αναπτύξουμε μια καθολική γλώσσα του χορού ή στο να ερμηνεύσουμε το παράδειγμα
του αρχαιολληνικού χορού μέσω ενός συστήματος εννοιών. (Αναφορά στους Πλάτωνα,
Αριστοτέλη, Πλωτίνο, Αθήναιο, Λουκιανό, Πλούταρχο, Νόννο, Λιβάνιο, Nietzsche,
J. Miller, κ.ά.)
4. “The Body and the Dionysian in Dance and
Drama since Antiquity” εις Wiesna Mond – Kozlowska (εκδ.), The Human Body –
A Universal Sign, Towards Dance Anthropology, The Jagellonian University
Press, Krakow 2005, ISBN 83 – 233 – 1955 – 3, σελ.79 – 85.
Περίληψη: Το όλο των μορφολογικών, βιολογικών και
ψυχολογικών όψεων του χορού με βάση τα κείμενα και τις περιγραφές που
παρουσιάζει η ιστορική και αρχαιολογική μαρτυρία επιτρέπει τη σύνθεση ενός
«λεξιλογίου» κινήσεων και καταστάσεων του χορού που χαρακτηρίζουν το Διονυσιακό
στοιχείο. Υποστηρίζω ακόμη ότι η ιστορία των ιδεών και φιλοσοφική ερμηνεία
αποτελούν απαραίτητη συμβολή στη βαθύτερη κατανόηση του διονυσιακού στοιχείου.
(Αναφορά στους Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Λουκιανό, Αθήναιο, Απολλόδωρο, Παυσανία,
Jaeger, Nietszche, Adorno, Moreno, L. Lawler, L. Fox, Kaufmann, A. Rorty, W. Mullen,
G.E.R. Lloyd, Fr. Naerebout)
5. “Οι λειτουργίες του αρχαίου ελληνικού
χορού υπό μια φιλοσοφική προοπτική” (στα πολωνικά), εις Misteria, inicjacje
(Mysteries and Initiations), (συλλ. τ.), (επιμ.) Dariusz Koszinski, Biuro
Krakow 2000, 2001, ISBN 83 – 87754 – 77 – 3, σελ. 87 – 96
Περίληψη: Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει εκτενές
κομμάτι έρευνας στο πεδίο της φιλοσοφικής προσέγγισης του αρχαίου Ελληνικού
χορού, παρόλο που στις περισσότερες θεωρητικές προσεγγίσεις των κριτικών και
των ιστορικών του χορού υπάρχει ένα φιλοσοφικό τμήμα.
Πρώτη προτεραιότητα για μια παρόμοια
έρευνα είναι η διασάφηση του ρόλου του φιλοσόφου στο πεδίο αυτό. Είναι ασφαλώς διαφορετικός από το ρόλο του
ιστορικού ή του δασκάλου. Υπάρχουν διάφορα ερωτήματα ιστορικού και φιλολογικού
τύπου που έχουν εγερθεί γύρω από το θέμα, π.χ. σε σχέση με την προέλευση του
τραγικού είδους, την αριστοτελική ποιητική ή την πλατωνική θεωρία της μίμησης
και την ηθική διάκριση των χορών.
Η φιλοσοφία μπορεί να διαφωτίσει τις
μεθοδολογικές και εννοιολογικές προϋποθέσεις τέτοιων ιστορικών θεωριών και
ειδικότερα την ανάπτυξη και λειτουργία
μορφών του χορού κατά την αρχαιότητα. (Fr. Sparshott, S. Langer, Wittgenstein,
N. Goodman, J. Miller, J. Annas, Πλάτων, Αριστοτέλης, Πλούταρχος, Πλωτίνος)
9. « Ο χορός σήμερα από τη σκοπιά της
φιλοσοφίας», εις Πρακτικά, 9ο Διεθνές Συνέδριο για
την Έρευνα του χορού, Εκδόσεις ΔΟΛΤ, Δράμα, 1995, ISBN 960 – 85560 – 4 – Χ,
σελ. 83 - 87
Περίληψη: Σκοπός της ανακοίνωσης είναι
να παρουσιασθεί το φάσμα των φιλοσοφικών προβλημάτων που αφορούν το χορό και
μάλιστα στο φως της σύγχρονης φιλοσοφικής σκέψης. Στη συνέχεια πρόθεσή μου
είναι να προτείνω ένα όσο το δυνατό πιο συγκεκριμένο και σαφώς προσδιορισμένο
εννοιολογικό σχήμα που να περιγράφει και να ερμηνεύει τη σημασία, τη λειτουργία
και οποιαδήποτε ανάμειξη της φιλοσοφίας στην ίδια την πράξη του χορού. Εάν η
φιλοσφοφία σήμερα είτε ως φιλοσοφία του χορού ειδικότερα είτε ως κλάδος της
αισθητικής αναπτύσσει έναν πολύ εξειδικευμένο προβληματισμό σε σχέση με θέματα,
όπως είναι
α) ο ορισμός της έννοιας "χορός",
β) τα γενικά χαρακτηριστικά του λόγου περί
χορού,
γ) οι προϋποθέσεις και τα κριτήρια της
σύγχρονης κριτικής των παραστάσεων χορού,
δ) η τυπολογία ή κατηγοριοποίηση μορφών του
χορού με βάση τις συγγένειες ή τη διαφοροποίησηή τους από άλλες μορφές
παραστατικών τεχνών, θέλω να υποστηρίξω ότι μια συγκεκριμένη μορφή φιλοσοφικής
σκέψης - και λόγου - η οποία συνδέει τα παραπάνω ερωτήματα, παρεμβάλλεται τόσο
στη διδασκαλία όσο και στην εκδίπλωση της χορευτικής πράξης και θα επιχειρήσω
να παραθέσω τα φαινομενολογικά χαρακτηριστικά αυτού του εννοιολογικού σχήματος.
Γ) ΤΙΤΛΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΩΝ
1987 - 2006
1.
“Ancient
Greek Dance and its influence on contemporary culture”, εις Orchesis, Anna Lazou – Alkis
Raftis (επιμ.), Dora Stratou Publications - Τρόπος Ζωής, Athens, 2003 - 2004,
ISBN: 960-7118-91-Χ, σελ. 30 -74.
2.
«Διονυσιακή
μέθεξη και σωματική μνήμη: προέλευση και επιβίωση των παραστασιακών δρωμένων», εις Πρακτικά α΄ Διεθνούς Συνάντησης Λαϊκού
Θεάτρου, (επιμ. Θ. Γραμματά), Ζάκυνθος, 2003, σελ. 57 – 72
3.
«Φιλοσοφικές
Προϋποθέσεις για την ανάδυση του λαϊκού Θεάτρου και το Θέατρο της Αναγέννησης» εις Πρακτικά Συνεδρίου για το
Λαϊκό Θέατρο, Ζάκυνθος 2000, σελ. 99 – 103.
4.
“Μέθοδοι
ιστοριογραφίας του αρχαίου ελληνικού χορού. Προκαταρκτικές παρατηρήσεις και
ειδικά προβλήματα» εις Πρακτικά
14ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Έρευνα του Χορού, Χορός και Ιστορία,
Εκδόσεις της Δ.Ο.Λ.Τ., 2000, ISBN 960 – 86150 -1-1, σελ. 298 – 303.
5.
«Κόσμος,
χορός, άνθρωπος. Η μεταφορά του κοσμικού χορού στον πλατωνικό διάλογο
‘Τίμαιος’», εις Πρακτικά
11ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Έρευνα του Χορού, Χορός γύρω από τη Μεσόγειο,
Εκδόσεις της Δ.Ο.Λ.Τ., 1997, σελ. 74 – 81.
6.
«Η φιλοσοφική προοπτική στη χορογραφία του
Αρχαίου Ελληνικιού Δράματος» εις Χορός και Αρχαία Ελλάδα, (συλλ. Τόμος), (επιμ.)
Ά. Ράφτη και ‘Αννας Λάζου, εκόσεις «Τρόπος Ζωής», Αθήνα, ISBN 960 – 7118 – 89 –
8, σελ. 164 – 175.
7.
«Χορός:
Δράστης και Δράμα» εις Όψεις
του χορού, εκδόσεις Θεάτρου Δ. Στράτου, Αθήνα, ISBN 960 – 85106 – 7- 8,
σελ. 61 – 68.
Έχει επιμεληθεί εκδόσεων, δημοσιεύσει δοκίμια και μεταφράσεις σε
εφημερίδες και περιοδικά γενικού πολιτιστικού περιεχομένου και ελεύθερου
προβληματισμού (βλ. εφημερίδα Οικολογία, περιοδικό Εκκύκλημα, «Θ», Χορός, Εν
Χορώ» κ.ά.):
1.
Επιμέλεια
έρευνας και κειμένων τόμου Orchesis (Anna Lazou – Alkis Raftis (εκδ.),
Dora Stratou Publications- Τρόπος Ζωής, Athens, 2003 - 2004), στο πλαίσιο των
κοινών ερευνητικών προγραμμάτων Ελλάδας – Πολωνίας, 2001 – 2002: Ο
Αρχαίος Ελληνικός Χορός και η Επίδρασή του στον Ελληνικό και Πολωνικό
Πολιτισμό- Ιστορική/ Φιλοσοφική και Αισθητική Μελέτη.
Δ) ΤΙΤΛΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ, ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ
ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΚΑΙ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ
1.
«Σώμα - ψυχή in Pre-Socratic Philosophy and
Poetry and the Actor Today» Συμπόσιο για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία στο
Πανεπιστήμιο του Γέβλε της Σουηδίας, Απρίλιος, 1988
2.
«Σώμα
- ψυχή κατά τον Εμπεδοκλή» Συνέδριο
Ελληνοφώνων Κάτω Ιταλίας – Καλαβρία, Σεπτέμβριος, 1990
3.
«The Mind Body Problem and the Actor Today» Διεθνές Συμπόσιο Θεάτρου «Μετά τον
Στανισλάφσκι» στη Saintes της Γαλλίας (Διοργάνωση ΙΤΙ) – Απρίλιος, 1991
4.
«Χορός και κόσμος: Κοσμολογική θεωρία στον
Πλατωνικό Τίμαιο», Εκδηλώσεις
για την Αρχαία Ελλάδα, Ελληνική Πολιτιστική Εταιρεία, Αθήνα, Σεπτέμβριος 1994.
5.
«Πράξις,
μίμησις, κάθαρσις: Φιλοσοφικές, αισθητικές και θεραπευτικές διαστάσεις του
αρχαίου ελληνικού δράματος» ΣΤ΄ Διεθνής Συνάντηση Λόγου και Τέχνης με θέμα "Πολιτισμός
και Παιδεία" του Διεθνούς Κέντρου Φιλοσοφίας και Διεπιστημονικής Έρευνας,
στην Αρχαία Ολυμπία, 11-15 Αυγούστου 1995
6.
«Η
μεταφορά του χορού στον Πλατωνικό Τίμαιο», Πανεπιστήμιο Ρεθύμνου, Οκτώβριος 1995
7.
«From Divine Eros to Human Oedipus» Ομιλία στο Δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριο AITU
(Διεθνής Ένωση Πανεπιστημιακού Θεάτρου) στο Μοντρεάλ Καναδά, Ιούνιος 1997
8.
«Ο χορός ως κοσμολογικό πρότυπο της ύστερης
αρχαιότητας», σεμινάριο
υπό τη διεύθυνση του καθηγ. Δ. Κούτρα, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων,
Ιανουάριος 1999
9.
«Ζωντανή
Τέχνη: Ευρωπαϊκές Θεατρικές Παραδόσεις στο Σύγχρονο Κόσμο», Πρόγραμμα Rafael 1998 - 1999, Κύπρος -
Λεμεσός, Απρίλιος 1999
10. “Danger and Healing: The Contemporary
Traces of Dionysus», 1st
International Meeting of University Theatre of Olympia, Ιούλιος, 2001
11. “Traces of Dionysus. Ancient Greek Dance
and Drama in the Modern World”, XIV World Congress, International Federation for Theatre Research,
Theatre and Cultural Memory, University of Amsterdam, και Institute for the Arts of Space του Oslo
Ιούνιος - Ιούλιος 2002
12. “Τα συναισθήματα στην τέχνη”, - Συναντήσεις
Φιλοσοφία και Νευροεπιστήμες - Ιατρική Σχολή, Καθηγητές Θ. Τζαβάρας - Γ.
Παπαδόπουλος, 2002
13. “Dance as Image making and as world –
making”, Ημερίδα στο
Σπίτι της Κύπρου, University of Indianapolis, Νοέμβριος 2003
14. ‘Body and Dance in Experimental and Academic
Theatre Research’, Ομιλία
στο 6ο Παγκόσμιο Συνέδριο Πανεπιστημιακού Θεάτρου, Gli attori nel
Teatro Universitario, Πανεπιστήμιο του Urbino, Ιταλία,Ιούλιος, 2006
15. «Από το συλλογικό δρώμενο προς μια
διαπολιτισμική προσέγγιση του αρχαίου ελληνικού δράματος», ημερίδα για τις τέχνες στη Μ. Εκπαίδευση,
σε διοργάνωση διεύθυνσης πολιτιστικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Κορίνθου,
Μάρτιος, 2008
κ.ά.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τίτλοι θεατρικών παραστάσεων που
σκηνοθέτησε:
●
(Με
τη φοιτητική θεατρική ομάδα δρυς)
Wittgenstein-Βιτκενστάιν, Ανδρέας Κάλβος,
Έρως – Αντιγόνη, Διονύσου Μεταμορφώσεις, Έρως Πυγμάχος, Ιππόλυτος, Στο Μυστικό
Σπήλαιο της Τραγωδίας, Βάκχες, Αγαύης Όνειρο, Στα Ίχνη του Διονύσου, Εξωγήινα
Πουλιά, Πανδρυμία, Εκ δρυός και Πέτρας, Διόνυσος-δέσμιοι της αυταπάτης, Η Αγία
Ιωάννα των Σφαγείων
●
(Με
την πειραματική θεατρική ομάδα δρυός τόποι)
Νέκυια – Το Αρχέγονο Ταξίδι, Αντιγόνη, Οι
Έλληνες της Ανατολής τότε και τώρα, Αγριοτριαντάφυλλα – Μυστήριον, κ. ά.
Ως θεατρική εκπαιδεύτρια έχει συνεργασθεί
με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα YET/ΝΕΘ (Νέοι Ευρώπη Θέατρο, 1997 – 1999) στη
σκηνοθεσία τριών θεατρικών έργων (Σοφοκλή Αντιγόνη, Το καινούργιο
σπίτι του Κ. Γκολντόνι και Βραδυνή Γιορτή του Ολλανδικού
Werktheater) διδάσκοντας Έλληνες, Ιταλούς και Ολλανδούς μαθητές.
Επισημαίνεται το πολύπλευρο πολιτιστικό,
κοινωνικό και καλλιτεχνικό έργο της υποψήφιας, ως αναπόσπαστο μέρος της
προσωπικότητας και των βιοτικών στόχων που τροφοδοτούν τα ερευνητικά και
διδακτικά της ενδιαφέροντα.
(Επισυνάπτονται κριτικά σημειώματα και
συστατικές επιστολές)
