«Δημιουργικότητα, φύση και η τέχνη του ηθοποιού»

Η σύνδεση ανάμεσα στις τέχνες και στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον είναι πολλαπλή. Πράγματι η τέχνη αφορά την ολότητα, πρέπει να αντιλαμβανόμαστε το σύμπαν ως μια κοινωνία υποκειμένων και όχι ως μια απλή συλλογή αντικειμένων.

Η τέχνη ακόμη διερευνά το άγνωστο και η δημιουργική διαδικασία βρίσκεται στο όριο ανάμεσα στο γνωστό και στο άγνωστο, σηματοδοτώντας μια σχέση οξείας πιθανότη τας. Όπως στην περίπτωση του οικοτόνου, της δυναμικής ακραίας ζώνης οικοσυστη-μάτων που συνδυάζει τον πλούτο δύο διαφορετικών ειδών, η δημιουργικότητα αποτε λεί έναν τόπο πολύ μεγάλου δυναμικού. Καθώς αναζητούμε μια στιγμή χαράς στη ρουτίνα της καθημερινότητας μας, επιδιώκοντας την εμπει ρία του δέους στο οικείο, ξαναενεργοποιούμε τις σύνδεση μας με τις δημιουργικές δυνάμεις που βρίσκονται γύρω μας.

Στην άνετη σύγχρονη ζωή μας πράττουμε συ χνά σαν να πρόκειται η τέχνη να περιλάβει εικό νες και δημιουργική δραστηριότητα, χωρίς να έχει κάποιο πραγματικό χρήσιμο αντίκρυσμα. Ωστόσο, οι εικόνες της τέχνης αγγίζουν το σώμα μας, όπως τα σύμβολα στον ύπνο μας. Όπως ανα φέρει ο Carl Yung στο έργο του - «Ο άνθρωπος και τα σύμβολα του» - ο άνθρωπος σήμερα συνει δητοποιεί με οδυνηρό τρόπο το γεγονός ότι ούτε οι μεγάλες θρησκείες, ούτε οι διάφορες φιλοσο φικές θεωρίες μπορούν να του παρέχουν εκείνες τις δυνατές εμψυχωτικές ιδέες που θα μπορούσαν

να του δώσουν την ασφάλεια που χρειάζεται για αντιμετωπίσει το σύγχρονο κόσμο, γι' αυτό στρέφεται στο υποσυνείδητο του μήπως και ανακαλύψει κάτι που μπορεί να τον βοηθήσει».

Έτσι λοιπόν, η ύπαρξη της δημιουργικότητας επηρεάζει τη ζωή μας και την ανθρώ πινη κοινότητα - όπως ακριβώς και η απουσία της έχει αντίκτυπο σ' αυτήν την καθη μερινότητα. Η ανθρώπινη κοινωνικότητα έχει ανάγκες πέρα από την αγορά και την πώληση για να ικανοποιήσει την «ανθρωπιά» μας. Χρειαζόμαστε πολιτισμικά μοντέλα που να εγείρουν ερωτήματα, που να μας παροτρύνουν να συμμετάσχουμε στη γιορτή, να έχουμε ουσιαστική κοινωνική ενσωμάτωση και συμμετοχή.

32

βίου διαδικασία εναλάσσονται στην πορεία του ανθρώπου για ανακατάταξη και αναδημιουργία του κόσμου γύρω του. Η δημιουργική ζωή ενσωματώνει τη σκληρή εργασία του παιγνιδιού, συντηρώντας την ικανότητά μας για αυθόρμητη απόλαυση και χαρά, την ίδια στιγμή που μεταδίδουμε τα ευρήματα, τις καλύτερες ιδέες και ενοράσεις μας στην ευρύτερη κοινότητα, χωρίς να εξαντλεί τα αποθέματα και τις πηγές της φύσης και της ψυχής.

Από μια ανθρωπολογική προοπτική, ένας από τους ρόλους της τέχνης ήταν να μεσολαβεί ανάμεσα στις φυσικές και υπερβατικές δυνάμεις, να αποκαλύπτει την αλήθεια και να την εμφυτεύσει στους άλλους, να εξευμενίσει τους προστάτες θεούς με σκοπό την αποκατάσταση της υγείας και της γονιμότητας. Αν και σήμερα η τέχνη εμπορευματοποιείται, με αποτέλεσμα να αποξενώνεται η ανθρώπινη ουσία από τις δημιουργικές της δυνατότητες, ωστόσο αναζητείται συνεχώς και επιτακτικά η επα φή με τα βαθύτερα οράματα της τέχνης, τα όνειρα, η σχέση μας με το άγνωστο και την αλήθεια. Αναζητούμε μια νέα σχέση με τη φύση, με το σώμα και τις εσωτερικές δημιουργικές μας φωνές.

Το παράδειγμα του ηθοποιού ως ανθρώπινου δράστη φανερώνει με τον πιο αντι προσωπευτικό τρόπο ότι η ύπαρξη του καλλιτέχνη είναι «αναπόδραστα» συνδεδε μένη με το σώμα του, εφ' όσον όταν αναφερόμαστε σε υποκριτική πράξη, εννοούμε κατά κύριο λόγο την φυσική παρουσία του σώματος του ηθοποιού επί σκηνής, την ενσώματη δηλαδή δραστηριότητα και πράξη του. Αυτή η αναγκαία σύνδεση του ανθρώπου - καλλιτέχνη με το σώμα του, ως επίγνωση των ανατομικών όσο και φυ σιολογικών λεπτομερειών και πληροφοριών που αποκτά με τη σωματική εξάσκηση, υπαγορεύεται από την ίδια την ταυτότητα του είδους και του σκοπού της τέχνης του. Η ίδια η σωματική εξάσκηση προϋποτίθεται στην υπέρβαση του εγώ του και στην απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων της προσωπικότητας του με σκοπό την μεταμόρφωση του. Το σώμα φαίνεται να κρύβει το μυστικό για την επιδιωκόμενη ανακάλυψη της βαθύτερης αλήθειας του αναπαριστώμενου χαρακτήρα και είναι το μέσο για την υπέρβαση των ορίων της ατομικής του προσωπικότητας κατά τη σκη νική του μεταμόρφωση.

Με τις σωματικές εμπειρίες εκπαίδευσης και δημιουργίας ο άνθρωπος - δημιουρ γός συνειδητοποιεί ότι ανήκει στο συλλογικό υποκείμενο του είδους και ως άτομο που ενσαρκώνει με τον δικό του τρόπο τον καθολικό άνθρωπο. Από την εμπειρία αυτή ο άνθρ(οπος - δημιουργός εξελίσσεται, ακόμη και «θεραπεύεται», αν το είχε ανάγκη, αλλά αυτό συμβαίνει χωρίς να το έχει επιδιώξει άμεσα. Ο «χορός» του ενεργοποιεί την ιστορία του, αυτήν που ο άνθρωπος ανέκαθεν χρησιμοποιεί, για να προσεγγίσει τις ρίζες του και του ενσταλλάζει την επίγνωση του πρωταρχικού και ουσιαστικά ανθρώπινου προσδιορισμού του.

Η Άννα Λάζου λέκτορας Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, δημιούργησε την ερευνητική και

καλλιτεχνική ομάδα «δρυός τόποι» ως 2004, ως μετεξέλιξη της Θεατρικής Πρωτοβουλίας Νέων «Δρυς» του Πανεπιστημίου Αθηνών και έχει παρουσιάσει σειρά παραστάσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και συντονίζει το ερευητικό πρόγραμμα "ΟΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ – ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ"

της Επιτροπής Ερευνών, απ’ όπου και η ανωτέρω ομιλία.